این عارضه که در خانم‌ها شایع است و درجه‌های مختلفی دارد و آن را به دسته‌های خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌کنند؛ همچنین ورزشکاران در معرض ابتلا به عارضه زانوی عقب رفته هستند؛ چرا که زانوها همواره در معرض آسیب دیدگی قرار دارند در ضمن ممکن است این تغییر شکل زانو منجر به بیماری‌های دیگری از جمله زانو درد و استئوآرتریت زانو شود. از علل ایجاد این عارضه می توان به عوامل مختلفی از جمله ضعف عضله چهار سر، فلج عضله چهار سر، کوتاهی عضله چهار سر، قوی بودن عضله چهار سر، ضعف عضلات پشت ران، ضعف عضلات پشت ران و چهار سر، فلج عضلات پشت ران، تغییر شکل پای چماقی، پارگی لیگامنت متقاطع خلفی، وضعیت غیر طبیعی در دوران جنینی، کوتاهی عضلات قدامی ساق پا، کوتاهی وتر اشیل، کوتاهی عضلات پشت ساق، کوتاهی عضلات درشت نئی و غیره اشاره کرد.

تشخیص زانوی عقب رفته

برای این منظور، می توان دو پا را از سطح زمین بلند کرد. این کار در حالی صورت می گیرد که فرد طاقباز خوابیده است. زاویه زانو در حالت طبیعی و هنگامی که کاملاً صاف می باشد، صفر درجه است، اما اگر زانو عقب رفته باشد، این زاویه تغییر خواهد کرد. در صورتی که یک طرفه باشد، تغییر شکل را در مقایسه با سمت سالم بهتر می توان تشخیص داد. در دو طرف ها نیز اندازه گیری زاویه باز شدن زانو به تشخیص کمک می کند. یکی از راههای دیگر تشخیص زانوی عقب رفته به این صورت است که در حالی که درشت نی و استخوان ران در یک خط قرار گرفته اند (زاویه صفر درجه یا ۱۸۰ درجه) ساق را بلند کنید. بلند کردن ساق موجب می شود که درشت نی نسبت به استخوان ران در سطحی بالاتر و زاویه دار واقع می شود. این حالت، نشان دهنده زانوی عقب رفته است.

تعدادی از تمرینات اصلاحی برای زانوی عقب رفته

۱- تمرین پل زدن: در این تمرین فرد به پشت روی زمین می‌خوابد. زانوها را خم می‌کند و کف پاهای خود را روی زمین می‌گذارد. بعد به آرامی لگن خود را تا جای ممکن از زمین فاصله می‌دهد و دوباره به حالت قبل برمی‌گردد.

۲- حرکت اسکات: در این حرکت پاها به عرض شانه باز می‌شود. فرد با خم کردن زانو به سمت پایین می‌آید و دوباره بلند می‌شود. در این تمرین زانو نباید از انگشتان پا جلوتر بیاید.

۳-کشش عضلات چهار سر در حالت ایستاده : با دست چپ، پای راست را بگیرید و زانو را خم کنید و سپس ران را باز کنید به  طوریکه عضله چهار سر کشیده می شود.

۴-باز کردن لگن در حالت چهار دست و پا

در وضعیت چهار دست و پا قرار بگیرید. دست‌ها باید مستقیم زیر شانه‌ها و زانوها نیز مستقیم زیر لگن قرار بگیرند. سعی کنید به زمین نگاه کنید و کمر را صاف نگه دارید. سعی کنید ستون فقرات خود را درگیر نکرده و زانوی خود را در حالتی که ۹۰ درجه خم شده است نگه دارید. یک پا را با همان حالت خمیده به آرامی به سمت عقب و بالا (به سمت سقف) بلند کنید. حداکثر ارتفاع پا باید درست قبل از جایی باشد که کمر قوس پیدا کند و یا لگن شروع به چرخش نماید. پس از انجام این حرکت دوباره به حالت اول برگردید. ۱۰ تا ۱۵ بار این حرکت را تکرار کنید. می‌توانید برای سخت‌تر کردن این تمرین از یک باند کشی که بین دو پا و بالای زانو بسته شده است استفاده کنید. سپس تمرین را با پای دیگر نیز تکرار کنید.

علی شعبانی فرد/مسئول  حرکات اصلاحی هیات پزشکی ورزشی استان خوزستان