و به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب مچ دست رخ می‌دهد. چند عامل در ابتلا به این سندرم مؤثر هستند که از آن جمله می‌توان به کالبدشناسی مچ دست، مشکلات سلامتی نهفته و زیربنایی خاص و الگوهای احتمالی استفاده از دست اشاره کرد. تونل کارپال محدود به استخوان‌ها و لیگامان‌ها (رباط‌ها) گذرگاه باریکی واقع در کف مچ دست است. این تونل از عصب اصلی دست و ۹ تاندون خم کننده‌ی انگشتان محافظت می‌کند. فشردگی عصب موجب بروز علائم سندرم تونل کارپال یعنی کرختی، گز گز کردن و در نهایت ضعف دست می‌شود.

خوشبختانه اکثر بیماران مبتلا به این عارضه معمولاً با دریافت درمان مناسب از حس ناخوشایند کرختی و گزگز کردن رهایی می‌یابند و می‌توانند مجدداً از مچ و دست‌شان به صورت طبیعی استفاده کنند.

نشانه­های ابتلا به سندروم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال معمولاً به تدریج با کرختی یا گزگز کردن انگشتان شست، نشانه و میانی به صورت آمد و رفتی و نه مداوم آغاز می‌شود و گاهی با احساس ناراحتی در مچ و دست نیز همراه است. علائم سندم تونل کارپال عبارت‌اند از:

گز گز کردن یا کرختی.  بیمار در دست یا انگشتان‌اش، به ویژه در انگشت شست، اشاره، میانی یا انگشت انگشتری اما نه در انگشت  کوچک، احساس کرختی یا گزگز کردن دارد. این احساس غالباً زمان رانندگی و نگه داشتن فرمان یا گوشی تلفن یا روزنامه یا از همه متداول‌تر هنگام بیدار شدن از خواب بروز می‌یابد و گاهی از مچ دست تا بازو منتشر می‌شود.

بسیاری از بیماران دستان‌شان را به خیال رها شدن از این علائم تکان می‌دهند. به موازات پیشرفت عارضه، حس کرختی پایدار و مداوم می‌شود.

ضعف.  احتمالاً دست بیمار ضعیف می‌شود و اشیاء از دستش به زمین می‌افتند. علت این ناتوانی در نگه داشتن اشیاء احتمالاً به کرختی  دست یا ضعف عضله‌های گیرنده یا فشار دهنده‌ی شستی مربوط می‌شود که توسط عصب میانی یا عصب مدیان کنترل می‌شوند.

سندرم تونل تارسال یک عارضه‌ی دردناک است که کف پا را درگیر می کند.  علت سندرم تونل مچ پا، فشار بر روی عصب تیبیال خلفی است که از درون تونل تارسال می‌گذرد. تونل تارسال در زیر قسمت استخوانی مچ پا قرار گرفته و سندرم تونل مچ پا باعث درد و سوزش در کف پا و تیر کشیدن و سوزن سوزن شدن تا قوس پا می‌شود. داروهای ضدالتهاب و تزریق آستروئید معمولاً برای درمان سندرم تارسال تونل تجویز می‌شوند. وسایل طبی مانند ارتز، بریس و اسپلینت نیز به همراه روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای کاهش التهاب و برداشتن فشار از روی عصب مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علل سندرم تونل کارپال

این عارضه در نتیجه‌ی فشردگی عصب مدیان رخ می‌دهد. عصب میانی از ساعد شروع می‌شود و درون گذرگاهی در مچ دست (تونل کارپال) امتداد می‌یابد. این عصب موجب حس‌دار شدن سمت کف دست شست و انگشتان دیگر به جز انگشت کوچک می‌شود، و همچنین سیگنال‌های عصبی را برای به حرکت درآوردن عضله‌های پیرامون پایه‌ی شست (عملکرد حرکتی) منتقل می‌کند.

در مجموع هر آنچه که باعث به هم فشردگی، تحریک یا فشار روی عصب مدیان در فضای تونل کارپال شود به سندرم تونل کارپال دامن خواهد زد. برای مثال، شکستن مچ دست کاهش احتمالی عرض تونل کارپال و تحریک عصب را به دنبال دارد، یعنی شرایطی را به دنبال دارد که می‌تواند پیامد تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید نیز باشد. در بسیاری از موارد، علت عارضه صرفاً محدود به یک عامل نمی‌شود، بلکه ترکیبی از علت ها در بروز آن نقش دارد.

عامل‌های متعددی در بروز سندرم تونل کارپال مؤثر می‌باشد. اگرچه این عوامل خود به تنهایی علت بروز این عارضه نیستند، اما احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند یا آسیب عصب مدیان را وخیم‌تر می‌سازند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• عامل‌های کالبدشناختی: در رفتن یا شکستگی مچ دست در صورت تغییر دادن فضای درونی تونل کارپال، باعث فشار روی عصب مدیان می شود. افراد دارای تونل کارپال کوچک‌تر بیشتر مستعد ابتلا به سندرم تونل کارپال هستند.
•  سندرم تونل کارپال در میان زنان شیوع بیشتری دارد. این رواج بیشتر را می‌توان این گونه توجیه کرد که تونل کارپال در  زنان اندکی کوچک‌تر از مردان است. ضمناً تونل کارپال زنان مبتلا به این سندرم از زنان دیگر کوچک‌تر است.
• عارضه‌های آسیب زننده به اعصاب: بعضی بیماری‌های مزمن مانند دیابت احتمال آسیب دیدن اعصاب، از جمله عصب مدیان، را  افزایش می‌دهند.
• عارضه‌های التهابی: بیماری‌های دامن زننده به التهاب، مانند آرتریت روماتوئید، بر تاندون‌های مچ دست تأثیر می‌گذارند و باعث فشار  ری عب مدیان می­شود.
• به هم خوردن تعادل مایعات بدن: حبس مایع، رایج در دوران بارداری یا یائسگی، فشار درون تونل کارپال را بالا می‌برد و عصب میانی  را تحریک می‌کند. سندرم تونل کارپال مربوط به بارداری معمولاً پس از زایمان به خودی خود برطرف می‌شود.
• دیگر عارضه‌های پزشکی: عارضه‌های خاصی چون یائسگی، چاقی، اختلال‌های تیروئید و ازکارافتادگی کلیه نیز احتمال ابتلا به این سندرم  را افزایش می‌دهند.
• علل موجود در محل کار: احتمال دارد که کار کردن با ابزار ارتعاشی یا مشغول بودن در خط مونتاژ که خم کردن مکرر یا طولانی مچ  دست را ایجاب می‌کند، فشار مضرّی را به عصب مدیان وارد کند یا آسیب عصب موجود را وخیم‌تر کند.

راه­های درمان سندرم تونل کارپال

این عارضه باید بی‌درنگ پس از مواجهه‌ی اولیه با علائم درمان شود. ناراحتی برخی از افراد مبتلا به علائم خفیف سندرم تونل کارپال با ایجاد وقفه‌های بیشتر در زمان کار برای استراحت دادن به دست، اجتناب از انجام فعالیت‌های تشدید کننده‌ی علائم و کمپرس آب سرد برای کاهش تورم گاه و بی‌گاه تسکین می‌یابد. اگر این روش‌ها ظرف چند هفته باعث تسکین بیمار نشدند، به گزینه‌های درمانی بیشتری مانند آتل‌بندی مچ، مصرف دارو و جراحی روی آورده می‌شود. آتل‌بندی و دیگر درمان‌های محافظه‌کارانه به احتمال زیاد سودمند خواهند بود اگر صرفاً از علائمی با شدت ملایم تا متوسط برای مدت ۱۰ ماه یا کمتر رنج می‌برید.

درمان غیرجراحی

این عارضه در صورت تشخیص زودهنگام با روش‌های غیرجراحی درمان می‌شود. شماری از این درمان ها عبارت‌اند از:

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی درمان کارآمد برای بیمارانی محسوب می‌شود که علائم‌شان در بازه ملایم تا متوسط قرار دارد.

دکتر فیزیوتراپی موارد زیر را مدّ نظر خواهد داشت:

• متحرک‌سازی استخوان کارپال و کشش لیگامان عرضی مچ یا فلکسور رتیناکولوم برای باز کردن تونل کارپال.
• نرمش‌های لغزشی تاندون و عصب برای تضمین حرکت عصبی کامل و نامحدود موجود
• افزایش قابلیت کشش بافت نرم و عضله.
• بررسی مهره‌های سینه‌ای و گردنی برای اصلاح هر گونه سندرم ارجاعی یا رادیکولوپاتی گردنی.
• بررسی گیرایی و فشار دادن دست، دور کردن شست از دست و تقویت ساعد در مراحل پیشرفته عارضه.
• ارزیابی جامع دامنه حرکتی دست و مچ و بالاتنه و آموزش نرمش‌های استقامتی جهت افزایش دامنه حرکتی.
• حالت اندامی، حرکت نرم و نرمش‌های چالاکی.

آتل‌بندی مچ دست

استفاده از آتلی که مچ را هنگام خوابیدن بی‌حرکت نگه می‌دارد به تسکین علائم شبانه‌ی گزگز کردن و کرختی کمک می‌کند. آتل‌بندی شبانه گزینه‌ درمانی مناسبی برای زنان باردار مبتلا به سندرم تونل کارپال به شمار می‌رود.

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)

این دسته از داروها، برای مثال ایبوپروفن (ادویل، مورتین بی و اقلام مشابه)، برای تسکین موقت درد ناشی از این سندرم مصرف می‌شوند. با این وجود، مدرکی دال بر مفید بودن این دسته از داورها برای درمان دردمچ دست موجود نمی باشد.

کورتیکواستروئیدها: احتمال دارد پزشک تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی نظیر کورتیزون را برای تسکین درد درون تونل کارپال  تصیه کند.

کورتیکواستروئیدها با کاهش التهاب و تورم، فشار روی عصب میانی را از بین می‌برند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی به اندازه گونه تزریقی در درمان این سندرم کارآمد نیستند. اگر سندرم تونل کارپال پیامد آرتروز التهابی، مثلاً آرتریت روماتوئید، باشد، آن‌گاه احتمالاً درمان آرتروز علائم این سندرم را از بین خواهد برد، اگرچه هنوز این موضوع اثبات نشده است.

درمان سندرم مچ دست با جراحی

چنانچه علائم شدید بودند یا پس از امتحان درمان_های غیرجراحی سندرم مچ دست، همچنان پابرجا بودند، جراحی مناسب‌ترین گزینه‌ درمانی خواهد بود. در جراحی تونل کارپال برای کاهش فشار روی عصب مدیان، لیگامان (رباط) وارد کننده‌ی فشار بر عصب را قطع می‌کنند.

دکتر حمید ملک شاهی/متخصص فیزیولوژی /هیات پزشکی ورزشی استان خوزستان