طب در ورزش-امید توفیقی/اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال عصبی-رشدی است که با مشکلات عمده‌ای در زمینه تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی، و رفتارهای تکراری شناخته می‌شود. با توجه به گسترش تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم در سراسر جهان، پژوهشگران به دنبال مداخلات مؤثر برای بهبود زندگی این کودکان هستند. از آنجایی که بیشتر درمان‌های رایج به مشکلات رفتاری و ارتباطی این کودکان توجه دارند، تمرینات بدنی به عنوان یک مداخله تکمیلی مطرح شده است.

 تمرینات بدنی منظم اثرات مثبتی بر بهبود جنبه‌های مختلف رفتار و عملکرد کودکان مبتلا به اوتیسم دارند. از جمله مهم‌ترین یافته‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش رفتارهای تکراری:

یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم، وجود رفتارهای تکراری مانند دست‌زدن، پریدن و انجام فعالیت‌های تکراری است که در بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال مشاهده می‌شود. این مطالعه نشان داد که فعالیت‌های بدنی منظم به‌ویژه فعالیت‌هایی که شامل تعاملات اجتماعی یا هماهنگی حرکتی هستند، باعث کاهش معناداری در این رفتارهای تکراری می‌شوند.

بهبود مهارت‌های اجتماعی:

نتایج نشان داد که کودکان مبتلا به ASD که در فعالیت‌های ورزشی شرکت کرده‌اند، بهبود قابل توجهی در مهارت‌های اجتماعی خود از جمله توانایی در شروع و ادامه مکالمات، افزایش تمایل به برقراری ارتباط با دیگران و توانایی تعامل مناسب در محیط‌های گروهی نشان داده‌اند. این بهبود در تعاملات اجتماعی می‌تواند به توسعه روابط مثبت و کاهش احساس انزوا در این کودکان کمک کند.

کاهش اضطراب و بهبود سلامت روانی:

یکی دیگر از اثرات مثبت ورزش در کودکان اوتیسم، کاهش اضطراب و استرس بوده است. اضطراب یکی از مشکلات رایج در این کودکان است که می‌تواند باعث ایجاد مشکلات بیشتر در تعاملات اجتماعی و رفتارهای روزمره آن‌ها شود. تمرینات ورزشی به‌ویژه فعالیت‌هایی که شامل تمرکز بر تنفس یا فعالیت‌های گروهی بوده‌اند، به کاهش اضطراب و بهبود وضعیت روانی کودکان کمک کرده است.

 تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش‌های گروهی می‌توانند به بهبود مهارت‌های اجتماعی کمک کنند، در حالی که ورزش‌های انفرادی بیشتر بر روی مهارت‌های حرکتی و کاهش اضطراب تأثیر دارند. همچنین، یافته‌ها نشان می‌دهند که پیوستگی در انجام تمرینات برای دستیابی به بهترین نتایج بسیار مهم است. در بسیاری از موارد، کودکانی که به‌طور منظم ورزش می‌کردند، تأثیرات بهتری را در مقایسه با کودکانی که تمرینات کمتری داشتند، مشاهده کردند.

مطالعات نشان می دهند فعالیت بدنی می‌تواند تأثیرات معناداری بر بهبود مشکلات ارتباط اجتماعی در افراد مبتلا به ASD داشته باشد. از جمله این تأثیرات عبارتند از:

1. افزایش تعاملات اجتماعی:  مطالعات نشان دادند که درگروه‌هایی که ورزش منظم انجام داده بودند، تعاملات اجتماعی به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته است. این تعاملات شامل افزایش توانایی در برقراری ارتباط چشمی، مشارکت بیشتر در فعالیت‌های گروهی و بهبود در درک سیگنال‌های اجتماعی بود.
2. کاهش رفتارهای منفی اجتماعی:  در گروه‌های ورزشی، کاهش قابل توجهی در رفتارهای منفی مانند گوشه‌نشینی، اضطراب اجتماعی، و پرخاشگری مشاهده شد. افراد در این گروه‌ها اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده بودند و احساسات منفی اجتماعی مانند ترس از تعاملات اجتماعی کاهش یافت.
3. بهبود در توانایی‌های ارتباطی: افراد گروه ورزشی توانستند توانایی‌های ارتباطی خود را بهبود دهند. این شامل مهارت‌های کلامی و غیرکلامی (مانند زبان بدن، حالات صورت و استفاده از حرکات دست) بود. همچنین، درک افراد از افکار و احساسات دیگران به‌طور چشمگیری افزایش یافت.
4. نوع ورزش: تأثیرات ورزش بر مهارت‌های اجتماعی به نوع ورزش بستگی داشت. ورزش‌های گروهی مانند بسکتبال، فوتبال، و والیبال تأثیر بیشتری بر تعاملات اجتماعی داشتند، در حالی که ورزش‌های انفرادی مانند دویدن و شنا به‌طور عمده باعث کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس افراد شدند. این نتایج نشان می‌دهند که ترکیبی از ورزش‌های فردی و گروهی می‌تواند به بهبود جنبه‌های مختلف اجتماعی کمک کند.

در اینجاچند نکته قابل اهمیت وجود دارد:

1. پایداری اثرات:  با وجود اینکه ورزش تأثیرات مثبتی بر مهارت‌های اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم داشت، محققان تأکید کردند که این اثرات ممکن است کوتاه‌مدت باشند. به‌ویژه در برخی از مطالعات، پس از پایان دوره مداخله ورزشی، برخی از بهبودها کاهش یافته‌اند. بنابراین، آن‌ها پیشنهاد کردند که برای حصول نتایج بلندمدت، باید ورزش به‌طور منظم و پایدار انجام شود.
2. تنوع ورزش: نتایج همچنین نشان داد که نوع ورزش می‌تواند تأثیرات مختلفی بر افراد مبتلا به ASD بگذارد. به‌طور مثال، ورزش‌های تیمی و گروهی ممکن است برای بهبود مهارت‌های اجتماعی مفیدتر باشند، در حالی که ورزش‌های انفرادی بیشتر بر کاهش اضطراب و بهبود تمرکز فردی تأثیرگذارند.
3. ویژگی‌های فردی:  ویژگی‌های خاص افراد مبتلا به ASD نیز می‌توانند در اثرات ورزش تأثیرگذار باشند. برای مثال، شدت اختلال، سن و آمادگی جسمانی اولیه افراد ممکن است بر چگونگی پاسخ به ورزش تأثیر بگذارد. در نتیجه، باید برنامه‌های ورزشی خاص برای هر فرد طراحی شوند.

اختلال طیف اوتیسم (ASD) به عنوان یک اختلال عصبی-رشدی، با دو ویژگی اصلی شناخته می‌شود:

1. نقص‌های پایدار در ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی.
2. الگوهای محدود و تکراری رفتار، علایق یا فعالیت‌ها.
   تشخیص ASD معمولاً نیازمند اطلاعات از ناظران (مانند والدین و معلمان) و مشاهدات این علائم در زمینه‌های اجتماعی مختلف است. در سال ۲۰۱۶، مرکز ملی آمار بهداشتی ایالات متحده گزارش داد که شیوع ASD در بین کودکان ۱ در ۳۶ نفر است، و این اختلال به طور قابل توجهی بیشتر در پسران مشاهده می‌شود (نسبت ۴:۱). این اختلال به سه سطح شدت طبقه‌بندی می‌شود:

• سطح ۱:  اوتیسم خفیف که نیاز به حمایت دارد.
• سطح ۲:  نیاز به حمایت قابل توجه.
• سطح ۳:  اوتیسم شدید که نیاز به حمایت بسیار زیاد دارد.

 یک برنامه تمرینی ساختارمند به مدت ۴۸ هفته می‌تواند به طور قابل توجهی مهارت‌های اجتماعی، رفتاری و فیزیولوژیکی کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اوتیسم (ASD) را بهبود بخشد. نتایج یک مطالعه نشان‌دهنده کاهش چشمگیر مشکلات اجتماعی، کاهش رفتارهای تکراری و محدود شده، بهبود کیفیت خواب و کاهش اختلالات خوردن در گروه مداخله‌ای تمرینی بود.

ارتباط اجتماعی در این مطالعه، گروه مداخله تمرینی بهبود قابل توجهی در تعاملات اجتماعی خود نشان دادند که این نتیجه با دیگر تحقیقات مبنی بر تاثیرات مثبت تمرینات بر بهبود مهارت‌های اجتماعی همخوانی دارد. همچنین اختلالات توجه نیز در گروه تمرینی بهبود یافته بود، که به نظر می‌رسد این اثر به افزایش توانایی‌های شناختی و تنظیم توجه مربوط باشد.

کاهش رفتارهای تکراری (مانند حرکات و گفتارهای تکراری) و واکنش‌های حسی از دیگر نتایج مثبت این برنامه بود که بهبود در این رفتارها، می‌تواند به بهبود کلی توانایی‌های حرکتی و تعاملات اجتماعی کودکان با اوتیسم منجر شود.

یکی از چالش‌های رایج در این گروه، اختلالات خواب است که بهبود در این حوزه در گروه مداخله‌ای تمرینی مشهود بود. این یافته‌ها تأکید دارند که ورزش می‌تواند به تنظیم خواب و افزایش کیفیت آن کمک کند، که اثرات مثبتی بر علائم اوتیسم دارد.

با این حال، در زمینه اختلالات خوردن، علی‌رغم بهبودهایی که در رفتارهای اجتماعی مشاهده شد، اثرات تمرینات بر بهبود مشکلات تغذیه‌ای کمتر مشهود بود. این امر ممکن است به این دلیل باشد که اختلالات خوردن به عوامل پیچیده‌تری مانند حساسیت‌های حسی و روانی مرتبط است که به مداخلات خاص‌تری نیاز دارد.

برنامه های تمرینی ساختارمند می توانند به بهبود علائم اصلی اوتیسم در زمینه های اجتماعی، رفتاری وفیزیولوژیکی کمک کنند.این مداخلات باید به صورت فردی وبا همکاری خانواده طراحی شوند تا موثرتر باشند.علاوه بر این ،توصیه می شود که ورزش به عنوان یک درمان مکمل در برنامه های درمانی برای کودکان ونوجوانان مبتلا به اوتیسم ،به ویژه در موارد اختلالات خواب و مشکلات رفتاری کنجانده شود.

کودکان مبتلا به ASD اغلب با مشکلات حرکتی مانند ضعف در هماهنگی دست و چشم، تعادل، مهارت‌های حرکتی ظریف ودرشت ورفتارهای حرکتی کلیشه‌ای ای مواجه هستند.

 انواع مختلفی از مداخلات ورزشی و فعالیت‌های بدنی بررسی شدند. این مداخلات شامل:

1. تمرینات ورزشی استاندارد (Aerobic exercises): این تمرینات شامل فعالیت‌هایی مانند دویدن، شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی است که به طور معمول بر تقویت استقامت قلبی-عروقی و هماهنگی عضلانی تأثیر می‌گذارد.
2. تمرینات استقامت و قدرت (Strength training): این تمرینات شامل وزنه‌برداری یا تمرینات مقاومتی برای تقویت عضلات و بهبود مهارت‌های حرکتی درشت است.
3. تمرینات تعادل و هماهنگی (Balance and coordination training): این نوع تمرینات برای بهبود تعادل و هماهنگی دست و چشم طراحی شده‌اند و شامل فعالیت‌هایی مانند راه رفتن روی خط، تمرینات یوگا و تمرینات مخصوص تعادل هستند.
4. تمرینات برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف (Fine motor skill training): این تمرینات برای بهبود مهارت‌های حرکتی کوچک مانند گرفتن، نوشتن و دستکاری اشیاء کوچک طراحی شده‌اند.
5. برنامه‌های ورزشی ترکیبی (Combination programs): در این برنامه‌ها، ترکیبی از تمرینات هوازی، قدرتی و تعادلی به‌طور همزمان برای بهبود توانایی‌های حرکتی به کار می‌رود.
6. تکنیک‌های خاص مانند تمرینات در آب (Aquatic therapy): در این نوع مداخلات، کودکان در محیط آبی به انجام تمرینات می‌پردازند که می‌تواند به بهبود تحرک و کاهش استرس بر روی مفاصل کمک کند.

نتایج ارزیابی:

بهبود در مهارت‌های حرکتی درشت:

در اکثر مطالعات بررسی شده، مداخلات ورزشی به طور معناداری مهارت‌های حرکتی درشت کودکان مبتلا به ASD  را بهبود بخشیدند. این پیشرفت‌ها شامل بهبود توانایی‌های حرکت مانند دویدن، پرش، تعادل و هماهنگی کلی بدن بود. برخی از مطالعات نشان دادند که تمرینات استقامت و تمرینات قدرتی به‌ویژه در بهبود توانایی‌های حرکتی درشت مؤثرتر از سایر تمرینات بودند.

افزایش مهارت‌های حرکتی ظریف:

مطالعات نشان دادند که تمرینات خاص برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف نیز تأثیرات مثبت قابل توجهی داشته‌اند. کودکان توانستند در مهارت‌هایی مانند نوشتن، بریدن با قیچی و دستکاری اشیاء کوچک پیشرفت کنند. این پیشرفت‌ها به ویژه در برنامه‌های ترکیبی که شامل تمرینات هوازی و قدرتی بودند، بیشتر مشاهده شد.

بهبود در تعادل و هماهنگی:

تمرینات تعادلی و هماهنگی به طور خاص بر بهبود مهارت‌های تعادلی و هماهنگی دست و چشم تأثیر مثبت داشتند. این نتایج به‌ویژه در کودکانی که مشکلات تعادلی جدی داشتند، مشهود بود. بهبود در این مهارت‌ها به آن‌ها کمک کرد تا فعالیت‌های روزمره خود را با موفقیت بیشتری انجام دهند.

کاهش رفتارهای کلیشه‌ای:

بسیاری از مداخلات ورزشی به کاهش رفتارهای کلیشه‌ای (مثل پرش‌های مکرر یا چرخیدن) کمک کردند. کودکانی که در برنامه‌های ورزشی مشارکت داشتند، توانستند این رفتارها را کاهش دهند و توانایی بیشتری در انجام فعالیت‌های اجتماعی و آموزشی نشان دهند.

تأثیر بر ویژگی‌های اجتماعی:

گرچه تمرکز اصلی مطالعه بر نتایج حرکتی بود، در برخی از مطالعات بهبودهایی در مهارت‌های اجتماعی نیز مشاهده شد.

مطالعه دیگری نشان داد که برنامه‌های ورزشی مدرسه‌ای می‌توانند تأثیرات مثبت و معناداری بر کاهش اضطراب در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم داشته باشند. این برنامه‌ها می‌توانند به‌عنوان یک استراتژی مفید برای کاهش اضطراب در این کودکان در نظر گرفته شوند. علاوه بر این، مشارکت در برنامه‌های ورزشی مدرسه‌ای می‌تواند مهارت‌های اجتماعی این کودکان را بهبود بخشد و احساس اعتماد به نفس آنها را تقویت کند. بنابراین، گنجاندن فعالیت‌های بدنی و ورزشی در برنامه‌های آموزشی کودکان با اختلال طیف اوتیسم می‌تواند به‌عنوان یک مداخله درمانی مؤثر در کاهش اضطراب مورد استفاده قرار گیرد.

در سال‌های اخیر، تمرینات بدنی و تکنولوژی‌های مجازی به‌عنوان دو رویکرد مؤثر برای بهبود مهارت‌های شناختی و توجهی در کودکان با ASD شناخته شده‌اند. تمرینات بدنی می‌توانند از طریق تأثیرات مثبت بر عملکرد مغز، کاهش اضطراب و استرس و بهبود هماهنگی حرکتی به بهبود توجه کمک کنند. از طرف دیگر، استفاده از تکنولوژی‌های مجازی، به‌ویژه تمرینات و بازی‌های ویدیویی، می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای جذب توجه و تقویت توانایی‌های شناختی در این کودکان عمل کند.