در کنار مزایای فراوان ورزش،  این حس خوشایند حاصل ترشح شدن مخدرهای درون زا در بدن به دنبال فعالیت فیزیکی است. مخدرهای درون زا که با نام اندورفین شناخته شده ترند، پپتیدهای مغزی هستند که در پاسخ به محرک هایی چون درد و استرس در سیستم اعصاب مرکزی به عنوان واسطه های شیمیایی، و در غده هیپوفیز به عنوان هورمون، ترشح شده و با اثر بر گیرنده های اپیوئیدی مغز  اثرات ضد دردی، سرخوشی، کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس را اعمال می کنند. اندورفین ها به عنوان سه پپتید مجزا به نام های (آلفا - بتا – گاما) اندورفین شناخته می شوند.  بیشترین مطالعه بر روی بتا اندورفین ها انجام شده و اکثر خواص عملکردی اندورفین‌ها را به طور کلی به آنها ‌تعمیم می‌دهند.

عوامل متعددی بر ترشح اندورفین ها تاثیر گذارند. پیاده روی، شنا، خندیدن با دوستان، غذا خوردن، رقصیدن، شنیدن موسیقی مورد علاقه، استشمام رایحه خوش، استرس، درد، گریه کردن همگی می توانند باعث تغییر سطح اندروفین در بدن ما شوند.

تحقیقات مختلفی در طی سال ها و در مراکز مختلف نشان داده است که ورزش بیشترین تاثیر در افزایش ترشح اندورفین در بدن را دارد. هر چند که فعالیت های ورزشی مانند پیاده روی سبک هم می تواند باعث بالا رفتن سطح اندورفین شود ولی بیشترین تحریک مربوط به ورزش های هوازی با شدت متوسط به بالا و به خصوص در ورزش های آبی است. شروع ترشح اندورفین بسته به سن افراد با تداوم ورزش پس از ۱۱ تا ۱۶ دقیقه فعالیت به سطح قابل بررسی می رسد پس برای رسیدن به اثرات مطلوب اندورفین ها تداوم فعالیت ورزشی با شدت متوسط تا شدید حداقل به مدت نیم ساعت ضروری می باشد.

علاوه بر احساس سرخوشی ترشح اندورفین باعث بالا رفتن آستانه تحمل درد در ورزشکاران می شود که می تواند در تحمل آسیب های ورزشی کمک کننده باشد.  هم چنین در مطالعات انجام شده در دردهای مزمن مثل میگرن و دردهای دوران قاعدگی خانم ها، ورزش نقش قابل قبولی در بالا بردن تحمل فرد داشته است.

هر چند فعالیت های  ورزشی هوازی با شدت متوسط به بالا در تحریک میزان ترشح اندورفین بیشترین تاثیر را دارد، با این حال تمامی فعالیت های ورزشی در هر سنی اثرات مطلوب افزایش اندورفین را بدنبال خواهد داشت.

بر خلاف مورفین و مشتقات آن که مصرف مداوم آنها خطر ایجاد وابستگی را به دنبال دارد، مورفین های درون زا به دلیل نیمه عمر خود در گیرنده های اپیوئیدی احتمال وابستگی ندارند. اگرچه  وابستگی  به ورزش خود می تواند جایگزین عادت های نامطلوب زندگی گردد.

فصلنامه طب در ورزش-پاییز ۱۴۰۲

مخدرهای درون زا و فعالیت ورزشی/دکتر علیرضا معقول زاده