هدف درمان‌های کنونیMS  به صورت  مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی میباشد. درمان‌های تغییر دهنده بیماری اساس درمان هستند و با کاهش فراوانی و شدت عودها، کند کردن پیشرفت بیماری و کاهش التهاب عمل می‌کنند.

فیزیوتراپی، کاردرمانی ، ورزش درمانی و درمان شناختی نیز اجزای مهم مدیریت MS هستند، زیرا می‌توانند به بهبود تحرک، تعادل و عملکرد شناختی کمک کنند.

 یک مرور سیستماتیک از ۱۷ مطالعه در مورد مداخلات ورزشی برای افراد مبتلا به MS نشان داد که برنامه‌های ورزشی، ، می‌توانند سرعت راه رفتن، تعادل و خستگی را بهبود بخشند .

علاوه بر این، یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی نشان داد که یک برنامه ورزشی ۱۲ هفته‌ای، شامل فیزیوتراپی، به طور قابل توجهی سرعت راه رفتن را بهبود داده و خستگی را در افراد مبتلا به MS کاهش می‌دهد .

مداخلات فیزیوتراپی برای MS معمولاً بر حفظ تحرک، تعادل و قدرت بدنی، همچنین مدیریت خستگی و اسپاسم عضلانی تمرکز دارند . تمریناتی مانند راه رفتن، دوچرخه‌سواری و شنا معمولاً برای بهبود عملکرد قلبی عروقی، تناسب اندام و تحرک بیشتر استفاده می‌شوند، در حالی که تمرینات مقاومتی و کششی می‌توانند به حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات کمک کنند. علاوه بر این، تکنیک‌هایی مانند درمان دستی، ماساژ و تحرک مفاصل، می‌توانند به مدیریت درد و اسپاستیسیته کمک کنند .

تمرینات ورزشی برای افراد مبتلا به  MSبسیار مفید است، زیرا می‌تواند تناسب کلی اندام را بهبود بخشد، خستگی را کاهش دهد، روحیه را تقویت کند و به مدیریت علائم کمک کند. در اینجا نکات کلیدی در مورد اثرات ورزش برای مبتلایان به MS آورده شده است.

1- بهبود عملکرد فیزیکی: ورزش منظم می‌تواند قدرت، تعادل و هماهنگی را که معمولاً تحت تأثیر MS قرار می‌گیرد، بهبود بخشد.
2- کاهش خستگی: فعالیت بدنی می‌تواند به مبارزه با خستگی که به طور معمول افراد مبتلا به MS تجربه می‌کنند، کمک کند.
3- بهبود سلامت روان: ورزش نشان داده است که می‌تواند روحیه را بهبود بخشد و علائم افسردگی و اضطراب را کاهش دهد.
4- مدیریت وزن: حفظ وزن سالم می‌تواند برخی از علائم MS را کاهش دهد و سلامت کلی را بهبود بخشد.

انواع ورزش‌های توصیه شده

 ورزش‌های هوازی

فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا می‌توانند سلامت قلب و عروق و استقامت را بهبود بخشند. هدف حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط در بیشتر روزهای هفته است.

تمرینات قدرتی

 گنجاندن تمرینات مقاومتی می‌تواند به افزایش قدرت عضلانی کمک کند. این کار می‌تواند با استفاده از وزنه‌ها، بندهای مقاومتی یا تمرینات با وزن بدن انجام شود.

انعطاف‌پذیری و کشش

 کشش منظم می‌تواند انعطاف‌پذیری را بهبود بخشد و سفتی را کاهش دهد. توصیه می‌شود قبل و بعد از تمرینات، کشش انجام شود.

تمرینات تعادلی

 تمریناتی که بر تعادل تمرکز دارند می‌توانند به جلوگیری از سقوط، که یکی ازنگرانی‌های رایج برای مبتلایان به MS است، کمک کنند.

• ایستادن روی یک پا

 به صورت ایستاده و به آرامی با پاهای باز که به اندازه عرض لگن فاصله دارند بایستید. برای پایداری از دیوار، نرده یا اثاثیه سنگین استفاده کنید. یک پا را طوری بلند کنید که کمی بالای سطح آن بچرخد و موقعیت را برای ۳۰ ثانیه نگه دارید. اگر راحت بود برای یک چالش اضافی ، بازوها را به طرفین بلند کنید یا آنها را به سمت بالا جمع کنید. این تمرین را با پای دیگر تکرار کنید.

• راه رفتن پاشنه به پا (گردو شکستن)

با ایستادن به حالت ایستاده و استفاده از دیوار برای تعادل شروع کنید. با دقت پیش بروید و پاشنه یک پا را مستقیماً در مقابل انگشتان پا قرار دهید. چند قدم به جلو و عقب بردارید.

ورزش‌های آبی

 فعالیت‌هایی مانند ایروبیک در آب مفید هستند زیرا فشار کمتری بر مفاصل وارد می‌کنند و به حفظ دمای بدن در سطح مناسب کمک می‌کنند.

یوگا:

 یوگا یک تمرین ذهن و بدن است که شامل  ورزشهای تنفسی مختلف، حرکات کششی و مراقبه ها  است.  یوگا ضمن تقویت روحیه ای آرام و هماهنگ، انعطاف پذیری و قدرت را بهبود می بخشد.

 اثرات جسمی و روانی یوگا می تواند به نفع مبتلایان به ام اس باشد. انعطاف پذیری و استحکام ساختمان های بدن  ممکن است علایم MS از قبیل سفتی، ضعف عضلات و از بین رفتن تحرک را بهبود بخشد. افراد می توانند هر موقعیت یوگا را متناسب با نیازهای خود در آن زمان تغییر دهند. در نقاط مختلف، افراد می توانند بایستند، در صندلی یا صندلی ویلچر بنشینند، یا روی تختخواب یا کف دراز بکشند تا بتوانند حالت های یوگا، تمرینهای تنفسی و مدیتیشن را انجام دهند.

محققان در سال ۲۰۱۷ دریافتند که یوگا یکی از شش درمان مکمل محبوب برای مدیریت علائم بیماری ام اس است.  آنها دریافتند که یک برنامه ۸ هفته ای یوگا باعث بهبود عملکرد بدنی و کیفیت زندگی برای بزرگسال مبتلا به MS می شود. 

تای چی

تای چی تطبیقی یک جایگزین مفید و ملایم تر برای یوگا فراهم می کند. این هنرهای رزمی بر تنفس عمیق و حرکات آرام تمرکز دارند و انجام می شود.

 طبق گزارش انجمن های حمایتی ام اس، تای چی می تواند به بهبود تعادل، کاهش فشار خون و کاهش استرس کمک کند.  با این حال، آنها خاطر نشان می کنند که مطالعات به طور خاص به این اثرات در افراد مبتلا به ام اس توجه نکرده است.

اصول ورزش و تحرک در مبتلایان به MS
1- رعایت اصول گرم کردن (در مورد بدن و عضلات) در ابتدای شروع ورزش و نرمش.
2 - رعایت اصول سرد کردن(در مورد بدن و عضلات)در پایان ورزش و نرمش.
3-  شکل کلی گرم کردن و سرد کردن، عبارتست از نرمش های مناسب و حرکات کششی قبل و بعد هر جلسه 
4 - افزایش تدریجی ورزش (شدت،مدت) طی جلسات مختلف (حداکثر 15-10 درصد در هر هفته).
5- ورزش کردن در محیط امن و ایمن و دور کردن خطرات و عوامل مربوطه در سالن ها و اماکن ورزشی

6- داشتن تکیه گاه در محیط ورزش چه در سالن و چه در منزل (در صورت اختلال تعادل و ...)
7- توقف ورزش در هر زمانیکه احساس کردید علائمی مثل ضعف، سرگیجه،تاری دید  و ..دارید.
8- تغذیه صحیح و مناسب ورزشی، قبل ، بعد و حین فعالیت بر اساس نظر متخصص تغذیه .
9- مصرف صحیح آب و مایعات مناسب قبل، حین و بعد از اتمام فعالیت های ورزشی.
10-  در زمان ورزش و پیاده روی داخل آب و استخر، ارتفاع آب تا سینه باشد (به علت شناوری، بدن وزن کمتری متحمل می شود و این موضوع باعث کاهش سفتی در ساق پاها می شود).

ملاحظات ایمنی
مشاوره با یک متخصص پزشکی ورزشی:  قبل از شروع هر برنامه ورزشی، مشاوره با یک پزشک ضروری است تا یک روال متناسب با قابلیت‌ها و محدودیت‌های فردی طراحی شود.
نظارت بر علائم : آگاه باشید که ورزش ممکن است به طور موقت برخی از علائم MS را بدتر کند، مانند خستگی یا اختلالات بینایی. استفاده از استراتژی‌های خنک‌کنندگی، مانند فن‌ها یا لباس‌های خنک‌کننده، می‌تواند به مدیریت این وضعیت کمک کند.
شروع آهسته : با تمرینات کم‌فشار شروع کنید و به تدریج مدت و شدت تمرینات را افزایش دهید.

چگونه یک فرد مبتلا به ام اس به صورت استاندارد و ایمن ورزش نماید؟ 
ورزش منظم میتواند علائم MS را بهبود بخشد. با این حال، افراد ممکن است هنگام شروع برنامه ورزشی جدید، اثرات ورزشی منفی را در خود احساس یا تجربه کند.
همچنین کار بیش از حد بدن می تواند منجر به خستگی شدید، سفتی و اسپاسم عضلات و ماهیچه ها شود. از نظر پزشکی و ورزشی باید به بیماران MS هشدار داد که خستگی بعد از تمرین ورزشی نباید بیش از 2 ساعت طول بکشد و هر کسی که این سطح از خستگی را تجربه می کند باید شدت، تعداد دفعات و یا مدت زمان تمرین خود را کاهش دهد بویژه اگر موارد ذیل حین ورزش تجربه شد باید از ورزش خودداری نمود و دقت پزشکی بیشتری به خرج داد:
خستگی بیش از حد، سرگیجه، گیجی و منگی، احساس گرمای بیش از حد، مشکلات تعادلی 

نکته پایانی:  MS  یک بیماری التهابی و پیشرونده است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد . ورزش میتواند به بهبود توان عضلات، تعادل و قدرت و بهبود عملکرد ذهنی کمک کند.
پس درمجموع ورزش و تحرک با MS هیچ تضاد و منافاتی ندارد به شرطیکه صحیح و اصولی باشد چرا که ورزش ساده ترین، ارزانترین و بهترین راه مبارزه با MS  است.

فصلنامه طب در ورزش

دکتر عزیزه فرزین مهر/ متخصص پزشکی ورزشی عضو کمیته درمان فدراسیون پزشکی ورزشی