دارویی در لیست ممنوعه وارد می شود که حداقل دو مورد از سه مورد زیر را داشته باشد:

1-بر سلامت اثر نامناسب داشته باشد.

2-بر عملکرد ورزشی تاثیر افزاینده داشته باشد..

3-با روح ورزش در تضاد باشد.

یکی از رایج ترین داروهای مورد مصرف در سالن های بدن سازی، استروئید های آنابولیک هستند. این دسته از داروها در کلاس Cهسنتد یعنی فقط باید با نسخه پزشک و به منظور درمان بیماری های طبی و از طریق داروساز در اختیار بیمار قرار گیرند. جریمه در اختیار قرار دادن این دارو از طریق افراد غیر مجاز در آمریکا تا 14 سال زندان و حتی جریمه نامحدود می تواند باشد. اما متاسفانه شاهد مصرف بی رویه و مخرب آن در بین ورزشکاران هستیم. این داروها عمدتاً مشتقات سنتتیک هورمون های مردانه بوده موجب افزایش بالانس نیتروژن، اشتها، ساخت پروتئین، و کاهش چربی عضله شده و به منظور افزایش حجم، توان، و توده عضلات مصرف می شوند.

در ورزش های حرفه ای، ورزشکاران تحت تست دوپینگ قرار می گیرند و در صورتی که این ماده در نمونه آن ها یافت شود، مشمول محرومیت (4 ساله) از حضور در کلیه فعالیت های ورزشی حرفه ای (شامل ورزشکار، مربی، سرپرست، مدیر، مشاور، ....) و در همه رشته های ورزشی می شوند.

متاسفانه مصرف این دسته از داروها به علت نداشتن قابلیت اجرایی کافی در سیستم نظارتی از یک طرف و ناآگاهی ورزشکاران در باشگاه ها در رده های غیرحرفه ای شیوع زیادی دارد. بسیاری از افرادی که این داروها را استفاده می کنند، از خطرات آن مطلع نیستند و در بعضی موارد داروهای دیگری را مصرف می کنند که عوارض این داروها را کم کند. در حالیکه خود این دسته از داروهای پوشاننده هم دارای عوارض نامطلوب هستند.

روش های مصرف رایج در بین ورزشکاران به شیوه های زیر است:

1-Cycling در این شیوه، ورزشکار مدتی دارو را استفاده کرده و تا شروع دوباره، مدتی قطع می کند.

2-Stacking در این روش، ورزشکار، بیش از یک نوع استروئید آنابولیک را (با تفکر تاثیر بیشتر) همزمان استفاده می کند.

3-Pyramiding ترکیبی از دو روش فوق است. در این روش، یک یا دو دسته استروئید آنابولیک با دوز پایین شروع شده و به تدریج مقدار آن تا حداکثر تعیین شده افزایش یافته و سپس دارو(ها) قطع می شود و فرد تا شروع دوباره وارد مرحله استراحت می گردد.

اما شواهد نشان می دهند که، هیچیک از روش های فوق، عوارض استروئیدهای آنابولیک را کم نمی کند.

همه داروهای آندروژن در دوزهای بالا دارای عوارض هستند.

برخی از این عوارض فقط در بانوان دیده می شود.

همه آندروژن ها، موجب سرکوب ترشح گونادوتروپین ها می شوند. گونادوتروپین ها، هورمون هایی هستند که از هیپوفیز آزاد شده (LH & FSH) و موجب ترشح هورمون های جنسی از بیضه و تخمدان می شود.

بدین ترتیب، و با کاهش ترشح گونادوتروپینها، عملکرد بیضه کاهش می یابد. کاهش تولید اسپرم و ناباروری از عوارض این داروها هستند که البته در بسیاری از موارد پس از قطع مصرف استروئیدها این عملکرد و همچنین ترشح گونادوتروپین و تستوسترون از بیضه ها به حالت طبیعی باز می گردد. اگر مصرف استروئید آنابولیک طولانی شود، اندازه بیضه ها ممکن است کوچک شود.

بزرگی پستان در مردان (gynecomastia) به علت تبدیل تستوسترون به استرادیول در بافت های چربی و با کمک آنزیم آروماتاز رخ می دهد. آندروژن هایی که تحت تاثیر آنزیم 5-alpha- reductase  قرار گرفته اند و آندروژن های سنتتیک که در آن ها حلقه A تغییر یافته است، تحت تاثیر آروماتاز قرار نمی گیرند و بنابراین موجب افزایش استرادیول و ژنیکوماستی نمی شوند.

از آنجا که مردان به شکل طبیعی تحت تاثیر آندوژن های درونزاد پرمویی صورت و بدن دارند، عوارض پرمویی، ویریلیزاسیون،  هیرسوتیسم، ریزش مو با الگوی مردانه، افزایش قطر منافذ پوستی، آکنه، پوست خشن، کلفتی صدا، اختلالات عادت ماهیانه، و بزرگی کلیتوریس (آلت تناسلی زنانه) فقط در دختران دیده می شود.

کچلی، کلفتی صدا و کلیتورومگالی از عوارض ماندگار مصرف این داروها هستند که ممکن است تا سال ها پس از قطع مصرف دارو باقی بمانند.

 مصرف آندروژن در بانوان باردار، موجب تاثیر بر دستگاه تناسلی جنین می شود که تاثرات آن ممکن است ماندگار باشد.

مصرف تستوسترون و سایر آندروژن هایی که قابلیت تبدیل به استرادیول دارند، موجب بسته شدن زودرس صفحات رشد در نوجوانان می شوند.

از عوارض قلبی عروقی استروئیدهای آنابولیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

*مرگ ناگهانی

*هیپرتروفی قلبی

*میوکاردیت

*فشار خون بالا

*سکته قلبی

*سکته مغزی

اگرچه مقادیر فیزیولوژیک تستوسترون تاثیر قابل ملاحظه ای روح سطح چربی های خون ندارد، مقادیر سوپرافیزیولوژیک هورمون های آندروژنیک (بالاخص آندروژن های 17-Alkylated که عمدتاً به شکل خوراکی استفاده می شوند)، می تواند موجب افزایش کلسترول بد LDL و کاهش کلسترول خوب HDL شود. این تغییر در نسبت انواع کلسترول، فرد را مستعد بیماری های عروق کرونر قرر می دهد.

بسیاری از مشکلات روانشناختی در مصرف کنندگان استروئیدهای آنابولیک گزارش شده است. اختلال body dysmorphic disorder، یک اختلال شناختی است که معمولاً در آن افراد نوجوان و جوان، نسبت به نقص های ظاهری جزئی خود، که ممکن است اصلاً به نظر افراد دیگر نرسد، حساس می شوند. این دسته از افراد، ممکن است سعی کنند با اقداماتی نادرست و مضر، اقدام به تغییر ظاهر خود نمایند.

همچنین، اختلالات خلق و رفتارهای پرخاشگرانه در مصرف کنندگان این دسته داروها بیشتر است. همچنین رفتارهای پرخطر و مجرمانه، مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر و روانگردان در مصرف کنندگان استروئیدهای آنابولیک بیشتر از افرادی است که این داروها را استفاده نکرده اند. از طرف دیگر، خود استروئیدهای آنابولیک، قابلیت اعتیاد آوری دارند.

عوارض کبدی بیشتر در مصرف کنندگان انواع خوراکی 17-Alkylated دیده می شود و شامل افزایش آنزیم های کبدی، زردی کلستاتیک، پلیوزیس هپاتیس (کیست های پرخون در کبد)، هپاتوما (توده های کبدی) می باشند.

عوارض کلیوی و نارسایی کلیوی نیز از مخاطرات این دسته از داروها می باشد.

در مصرف کنندگان انواع تزریقی، بروز آبسه های چرکی در محل تزریق، کلسیفیکاسیون در محل تزریق های مکرر، و در صورت آلوده بودن سوزن، احتمال بروز هپاتیت بی، هپاتیت سی و ویروس HIV محتمل است.

دکتر لاله حاکمی

متخصص بیماری های داخلی- نایب رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی