ساختار اسکلتی عضلانی مناسب از عوامل مهم و نقش آفرین در کیفیت زندگی افراد است.

این ساختار به ویژه در اندام تحتانی هر فرد از عوامل تأثیرگذار و مؤثر در عملکرد مطلوب است که می تواند بیومکانیک حرکات و بدن انسان را حتی در حرکات روزمره و پرتکرار مانند دویدن راه رفتن و به طور کلی حرکات جابه جایی انسان را تحت تأثیر خود قرار دهد. در اندام تحتانی پای انسان و ساختار کف پایی، او ساختار پیچیده و چند مفصلی است که نقش حیاتی را در عملکرد اندام تحتانی ایفا می کـند. در فعالیتهایی نظیر راه رفتن که بعد از تنفس، پرتکرارترین الگوی مورد استفاده در زندگی انسان است، پا به عنوان اندام تحمل کننده وزن نقشی اساسی را ایفا میکند و در این میان نقشهایی چون جذب نیروهای برخوردی پا با زمین، حفظ تعادل و انتقال نیروهای جلو برنده را بر عهده دارد. کف پای صاف یکی از شایعترین ناهنجاری های اندام تحتانی می باشد که می تواند عملکرد و کنترل وضعیت بدنی افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

ناهنجاری کف پای صاف(PES PLANUS/FLAT FOOT) چیست ؟

قوسی که در کف پا وجود دارد، یک حالت ارتجاعی برای بدن فراهم می‌کند. همچنین ساختار قوس کف پا مدل قدم‌زدن فرد را مشخص می‌کند. پس وجود گودی در کف پا بسیار مهم است و نبود این گودی (عارضه کف پای صاف) حتما باید جدی گرفته شود. اگر صافی کف پا درمان نشود، با گذر زمان وضعیت بدتر می‌ شود و حتی روی ساختارهای بالاتر مانند زانو و لگن تأثیر منفی می گذارد. بطور کلی به کاهش ارتفاع قوس طولی داخلی پا ناهنجاری کف پای صاف می گویند. شدت این عارضه براساس میزان سقوط ساختار اسکلتی پا به هنگام تحمل وزن تعیین می شود. شیوع کف پای صاف در پسرها بیشتر است

انواع کف پای صاف از نظر اصلاح پذیری:

1-کف پای صاف منعطف:این عارضه بر اثر تحمل وزن بیش از اندازه و کشیدگی بیش از حد لیگامنت کف پایی به وجود می آید. در این عارضه درد وجود ندارد و هنگام عدم تحمل وزن قوس های کف پا طبیعی به نظر می رسند. در کودکان 6_8 ساله به طور فیزیولوژیک به صورت شایع به دلیل ضعف لیگامنت ها و عضلات مشاهده می شود اما با رشد کودک و قدرت یافتن ساختار عضلانی لیگامنتی کف پا این وضعیت از بین می رود

2-کف پای سخت مادرزادی : این نوع عارضه جنبه ی مادرزادی دارد و فرد چه در حالت نشسته و چه در حالت ایستاده کف پایش صاف است. در این نوع، تغییرات جزئی در استخوان مشاهده می شود. کوتاهی و ضعف عضلات نیز دیده می شود. میزان شیوع آن اندک می باشد. نسبت به کف پای صاف منعطف قابلیت بهبود کمتری در اثر برنامه حرکات اصلاحی وجود دارد.

نشانه ها و عوارض کف پای صاف:

• کاهش قوس طولی پا
• تمایل به ضربدری شدن زانوها
• انگشت شست کج
• چرخش پاشنه به خارج
• قرار گرفتن پنجه پا به بیرون در هنگام راه رفتن (TOE OUT)
• قرار گرفتن جانب داخلی پا بر روی زمین هنگام ایستادن و راه رفتن( والگوس گیت)
• ساییدگی جانب داخلی ناحیه پاشنه کفش
• محدودیت در حرکت اینورشن پا
• وارد امدن فشار به عروق و اعصاب پا
• فقدان حالت فنری در پا

که منجر به عدم مهارت راه رفتن و کشیدن پا به زمین در هنگام راه رفتن می شود.

علت های ایجاد کف پای صاف  سخت:

• زمینه ارثی ، افزایش وزن و افزایش سن
• چسبندگی استخوان کف پایی یا غیر طبیعی بودن تالوس( قاپ)
• بیماری هایی مانند فلج اطفال
• پیچش درشت نی به سمت داخل
• دوزانو نشستن
• کوتاهی تاندون آشیل
• نشستن به صورت قورباغه ای یا wشکل
• پرونیشن پا
• پوشیدن کفش نامناسب( تنگ، پاشنه بلند، پنجه باریک)

برای تجویز برنامه اصلاحی برای کف پای صاف نیاز به بررسی و اندازه گیری های دقیق برای هر فرد می باشد

در تصویر چند تمرین ساده برای اصلاح کف پای صاف آورده شده است.

مهلا رمضانی

(دکترای تخصصی حرکات اصلاحی و آسیب شناسی ورزشی)