بروز سرطان های پوست در سال های اخیر رو به افزایش بوده است. سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین المللی کار اخیرا به شاغلین در معرض نور شدید و احتمال بروز سرطان پوست توجه کرده اند.

چگونه نور خورشید موجب سرطان پوست می شود؟ چه کسی در معرض خطر است؟ چگونه شما و کارفرمای شما می تواند از شما محافظت کند؟

گرچه تماس با نور خورشید موجب ساخت ویتامین دی در پوست و بهبود سلامت استخوان می شود، بدیهی است که ورزشکاران  و مربیان فضای باز نیز به سبب نوع محیط ورزشی، زمان سپری شده در ورزش، پوشش لباس، ساعت ورزش ممکن است در معرض سرطان پوست باشند و باید ورزشکار، مربی، فدراسیون و مسوولین ورزشی از خطرات  و راه های پیشگیری از آن آگاه باشند.

ورزش هایی مثل دو و میدانی، تیر و کمان، طبیعت گردی در فضای بیابانی و بدون درخت، تنیس، شنا در آب های آزاد و استخرهای روباز، موج سواری، ماهیگیری، ورزش های ساحلی، دوچرخه سواری، تری اتلون و بای اتلون، کوه نوردی، اسکی و .... ورزش هایی هستند که در آن ورزشکار در معرض نور آفتاب قرار میگیرد. اشعه ماورای بنفش چه به صورت مستقیم و چه به صورت بازتابش از روی سطوح (آب یا برف) امکان ایجاد این مشکل را به وجود می آورند.  اشعه ماورای بنفش همچنین ممکن است موجب آفتاب سوختگی و پیری زودرس پوست و کک و مک شود. متاسفانه رواج روش های غیر منطقی برنزه کردن در جوانان به خصوص استفاده از سولاریوم فرد را در معرض ابتلا به سرطان پوست قرار می دهد.

تقریباً همه انواع سرطان های پوست به تماس با آفتاب و اشعه ماورای بنفش مرتبط هستند. بدترین ساعات تماس به نور آفتاب زمانی است که خورشید به شکل مستقیم می تابد، یعنی در ساعات تقریبا 11 صبح تا 2 بعد از ظهر. لازم به ذکر است که اشعه ماورای بنفش خورشید حتی از ورای هوای ابری نیز قابل انتقال است. پوست آسیب دیده و افراد با پوست های سفید (رنگدانه کمتر) و به خصوص افراد مبتلا به آلبینیسم بیش از دیگران در معرض هستند. عوامل ژنتیکی و ارثی و ایمونولوژیک نیز در ابتلا تاثیرگذارند. ایجاد سرطان پوست ممکن است مدت ها (حتی سال ها) پس از اسیب خورشیدی ایجاد شود.

سرطان های پوست را به شکل عمومی به دو دسته سرطان های ملانومی و سرطان های غیر ملانومی تقسیم می کنند. سرطان های ملانومی عمدتاً از تماس ناگهانی با نور شدید و اشعه ماورای بنفش نشات می گیرند. ملانوم ها معمولاً بسیار مهاجم هستند و به سرعت از طریق خون به سایر قسمت های بدن تهاجم پیدا می کنند.

سرطان های غیر ملانومی را به طور عمده به دو دسته سرطان سلول های اسکواموس SCCو سرطان سلول های بازال BCCتقسیم می کنند. طیف اولیه و گسترش نیافته سرطان سلول های اسکواموس را با کراتوزاکتینیک و بیماری بون Bowen نیز می شناسند. این سرطان ها معمولاً بیشتر به طول زمان تماس با نور خورشید مرتبط هستند. رفتار این دو نوع سرطان با یکدیگر بسیار متفاوت است: سرطان سلول های اسکواموس به بافت های همجوار و ارگان های دیگر و دوردست دست اندازی می کنند و رشد نسبتاً سریع تری دارند اما سرطان سلول های بازال عمدتاً به آهستگی و به شکل موضعی رشد می کنند و ممکن است موجب تخریب  وسیع شوند اما  دست اندازی دوردست در آن نادر است.

در ایالات متحده، شانس ابتلا به سرطان پوست در طول زندگی یک فرد، تقریباً 20 درصد برآورد می شود. یعنی ا نفر از 5 نفر به این مشکل مبتلا می شود. شیوع سرطان سلول بازال بیش از سرطان سلول اسکواموس است. ملانوم ها کمترین شیوع را در بین سرطان های پوست دارند. سرطان سلول بازال در آقایان بیش از بانوان شایع است.

راه های پیشگیری از سرطان های وابسته به نور خورشید و اشعه ماورای بنفش در ورزشکاران:

1. پرهیز از تماس بی مورد با اشعه ماورای بنفش مثل سولاریوم یا برنزه کردن زیر نور خورشید.
2. پرهیز از انجام ورزش در فضای باز در اوج تابش مستقیم نور خورشید.
3. استفاده از ضدآفتاب. ضد آفتاب باید مقاوم به آب باشد و با تعریق و تماس با آب پاک نشود. از فاکتور محافظت کننده کافی (حداقل 30) برخوردار باشد. ضدآفتاب باید حدود نیم ساعت قبل از ورود به فضای آزاد زده شود و هر سه ساعت تجدید شود. به مقدار کافی باید استفاده شود تا یک لایه محافظ مناسب روی پوست قرار گیرد. همه قسمت های باز پوست باید محافظت شوند و فقط به پوست صورت بسنده نشود.
4. استفاده از پوشش مناسب، عینک محافظ اشعه ماورای بنفش، کلاه، کپ، چتر، عرق گیر، لباس با آستین بلند، شلوار بلند توصیه می شود.

تشخیص سریع سرطان می تواند نجات بخش باشد. بنابراین، توصیه می شود ورزشکاران به خصوص افرادی که در فضای آزاد ورزش می کنند، به طور مرتب پوست خود را بررسی کنند. در صورت بروز ضایعه پوستی که بیش از دو ماه باقی مانده است، بزرگ شده است، تغییر رنگ داده است، خود به خود زخمی شده است، یا احساس سفتی در بستر ضایعه حتماً به پزشک مراجعه شود. ضایعات سرطانی پوست معمولاً بدون درد هستند. در صورتی که در مرحله اولیه تشخیص داده شود، در اغلب موارد، با برداشتن موضعی ضایعه مشکل کاملاً برطرف می شود. فردی که سابقه ابتلا به سرطان پوست داشته است، بیشتر در معرض بروز ضایعه جدید در قسمت های دیگر پوست است بنابراین، بیشتر باید به وضعیت پوست خود و بروز ضایعات مشکوک حساس باشد.

دکتر لاله حاکمی/متخصص داخلی-نایب رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی