آمنوره، یا عدم وجود دوره‌های قاعدگی، اغلب با کمبود انرژی در دسترس مرتبط است که ناشی از دریافت ناکافی کالری نسبت به میزان مصرف انرژی است. این وضعیت در میان ورزشکاران زن شایع است و می‌تواند منجر به مشکلات مختلفی از جمله پوکی استخوان و اختلالات تغذیه‌ای شود. درک رابطه بین تعادل کالری و عملکرد قاعدگی برای توسعه مداخلات مؤثر، ضروری است. در بخش‌های بعدی، علل، پیامدها و راه‌حل‌های احتمالی مرتبط با دریافت کالری و آمنوره بررسی خواهند شد.
*علل آمنوره در ورزشکاران زن
- کمبود انرژی در دسترس: ورزشکاران زن اغلب به دلیل نیازهای بالای تمرینی و دریافت ناکافی کالری، دچار کمبود انرژی در دسترس می‌شوند که می‌تواند تعادل هورمونی را مختل کرده و به آمنوره منجر شود.
- کمبودهای تغذیه‌ای: دریافت ناکافی مواد مغذی ضروری از جمله پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند خطر اختلالات قاعدگی را افزایش دهد.
- استرس روانی: فشارهای روانی ناشی از رقابت و شدت تمرینات می‌توانند به تغییرات هورمونی منجر شوند که بر چرخه‌های قاعدگی تأثیر می‌گذارند.
*پیامدهای آمنوره
-خطرات برای سلامت استخوان
یکی از جدی‌ترین پیامدهای آمنوره، تأثیر آن بر سلامت استخوان‌ها است. در بدن زنان، استروژن نقش بسیار مهمی در حفظ تراکم استخوان ایفا می‌کند. استروژن به کاهش تخریب استخوان و افزایش ساخت آن کمک می‌کند، و زمانی که سطح این هورمون به دلیل آمنوره کاهش می‌یابد، تراکم استخوان کاهش یافته و خطر ابتلا به استئوپنی (کم‌تراکم بودن استخوان) و پوکی استخوان افزایش می‌یابد. در این شرایط، استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند و ورزشکاران آمنوره‌ای در معرض شکستگی‌های استرسی (Stress Fractures) قرار می‌گیرند، که می‌تواند به طور جدی بر توانایی آن‌ها برای ادامه ورزش تأثیر بگذارد. استئوپنی و پوکی استخوان در سنین پایین می‌تواند پیامدهای بلندمدتی داشته باشد و حتی بعد از بازگشت چرخه قاعدگی، تراکم استخوانی ممکن است به طور کامل بازیابی نشود، بنابراین پیشگیری و درمان زودهنگام بسیار اهمیت دارد.
*اختلالات تغذیه‌ای
آمنوره با رفتارهای تغذیه‌ای ناسالم ارتباط مستقیم دارد. ورزشکارانی که دچار این اختلال می‌شوند، اغلب از یک رژیم غذایی نادرست یا ناکافی پیروی می‌کنند، که می‌تواند به مشکلات بیشتری منجر شود. برای مثال، برخی از ورزشکاران ممکن است برای حفظ وزن پایین یا دستیابی به اهداف خاص بدنی، کالری کافی مصرف نکنند، یا از رژیم‌های غذایی محدود و سخت‌گیرانه پیروی کنند که منجر به کمبودهای تغذیه‌ای اساسی در بدن می‌شود. این رفتارهای تغذیه‌ای ناسالم می‌توانند وضعیت بدنی ورزشکاران را تضعیف کرده و ریسک مشکلاتی مانند کم‌خونی، ضعف عضلات، کاهش توانایی‌های جسمی و افزایش خستگی را افزایش دهند. در نتیجه، این اختلالات تغذیه‌ای به شکل‌گیری یک چرخه معیوب منجر می‌شوند که نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر عملکرد ورزشی نیز تأثیر منفی دارد.
*تأثیر بر عملکرد:
نبود چرخه‌های قاعدگی منظم می‌تواند بر عملکرد ورزشی، بهبودی و بهزیستی کلی، اثرات منفی بگذارد. نبود چرخه‌های قاعدگی منظم می‌تواند تأثیرات عمیقی بر عملکرد ورزشی زنان داشته باشد. قاعدگی منظم به عنوان یک نشانگر مهم از سلامت هورمونی است که نقش کلیدی در حفظ توازن انرژی، سلامت استخوان‌ها، و بهبود عضلات پس از تمرین ایفا می‌کند. ورزشکارانی که از آمنوره رنج می‌برند، ممکن است به دلیل سطوح پایین استروژن و دیگر هورمون‌های مرتبط، با کاهش قدرت و استقامت مواجه شوند و توانایی آن‌ها در بازیابی پس از تمرینات سنگین به خطر بیفتد. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش کارایی تمرینات، افزایش خستگی، و حتی افزایش خطر آسیب‌دیدگی‌های ورزشی شود. از این رو، نبود چرخه‌های قاعدگی نه تنها بر سلامتی عمومی ورزشکار اثر منفی می‌گذارد، بلکه می‌تواند به طور مستقیم عملکرد و پیشرفت ورزشی آن‌ها را نیز مختل کند.
*مداخلات و راه‌حل‌ها
-افزایش دریافت کالری
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای بازیابی چرخه قاعدگی در زنان ورزشکار، افزایش میزان کالری مصرفی است. بسیاری از ورزشکاران زن به دلیل تمرینات شدید و مصرف ناکافی انرژی دچار کمبود انرژی در دسترس می‌شوند. این کمبود انرژی به تدریج بر هورمون‌های مرتبط با قاعدگی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث توقف آن شود. افزایش کالری دریافتی، خصوصاً از منابع سالم مانند کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، و چربی‌های مفید، می‌تواند به بازیابی تعادل هورمونی کمک کرده و چرخه قاعدگی را به وضعیت طبیعی بازگرداند. مطالعاتی مانند تحقیق Mallinson و همکاران (۲۰۱۳) نشان داده‌اند که تنها با افزایش میزان کالری دریافتی، برخی از زنان آمنوره توانسته‌اند قاعدگی خود را دوباره به دست آورند. این امر نشان‌دهنده تأثیر مستقیم میزان کالری دریافتی بر سلامت قاعدگی است.
*آموزش تغذیه‌ای
ورزشکاران زن نیازمند آگاهی بیشتری از نیازهای تغذیه‌ای خود هستند. برنامه‌های آموزشی اختصاصی برای ورزشکاران زن می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا اهمیت مصرف انرژی کافی و تعادل مناسب مواد مغذی را درک کنند. آموزش صحیح به آن‌ها در مورد نیاز به مصرف کالری کافی و مواد مغذی اساسی مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی به حفظ سلامت کلی و بهبود عملکرد ورزشی کمک می‌کند. این برنامه‌ها همچنین به ورزشکاران اطلاعاتی درباره ریسک‌های بالقوه اختلالات تغذیه‌ای و آمنوره ارائه می‌دهند، که می‌تواند مانع از مشکلات بیشتر شود.
*نظارت و حمایت
نظارت منظم بر دریافت غذایی و همچنین حمایت‌های مستمر از سوی مربیان و متخصصان تغذیه می‌تواند در پیشگیری از آمنوره بسیار مؤثر باشد. یک رویکرد تیمی که شامل مربیان، متخصصین تغذیه و پزشکان است، به ورزشکاران کمک می‌کند تا مصرف کالری و انرژی خود را بر اساس نیازهای تمرینی‌شان تنظیم کنند. این نظارت نه تنها شامل بررسی تغذیه و دریافت انرژی می‌شود، بلکه به ارزیابی سایر عوامل مؤثر مانند میزان استرس و بار تمرینی نیز می‌پردازد. همچنین، ارائه حمایت روانی به ورزشکاران برای مدیریت استرس‌های ناشی از رقابت و تمرین می‌تواند به حفظ تعادل هورمونی و پیشگیری از آمنوره کمک کند.
*رویکرد جامع
همچنین مهم است که مداخلات تغذیه‌ای و کالری دریافتی را در زمینه‌ای جامع‌تر از سلامت زنان در نظر گرفت. علاوه بر تأکید بر مصرف کالری، عوامل دیگری مانند استرس روانی، ژنتیک، و سبک زندگی نیز می‌توانند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند. بنابراین، ارائه مداخلاتی که نه تنها به تغذیه، بلکه به سلامت روان و سبک زندگی نیز توجه دارند، ضروری است. ارائه حمایت‌های روانی، ایجاد تغییرات در برنامه‌های تمرینی و سبک زندگی، و مشاوره با متخصصان سلامت زنان، می‌تواند به بهبود وضعیت قاعدگی کمک کند و از مشکلات بلندمدت جلوگیری نماید.
در مجموع، این مداخلات چندوجهی نه تنها به بازیابی چرخه قاعدگی کمک می‌کنند، بلکه باعث بهبود سلامت کلی و عملکرد ورزشی زنان ورزشکار نیز می‌شوند.
در حالی که تمرکز بر تعادل کالری برای مقابله با آمنوره مهم است، در نظر گرفتن زمینه‌های وسیع‌تر سلامتی زنان نیز ضروری است. عواملی همچون ژنتیک، سبک زندگی و سلامت کلی نیز می‌توانند نقش‌های مهمی در عملکرد قاعدگی داشته باشند. بنابراین، رویکردی جامع که شامل حمایت روانی و تغییرات سبک زندگی باشد، ممکن است برای مدیریت مؤثر این وضعیت لازم باشد.
دکتر محمد مهرتاش- مسئول کمیته تغذیه هیأت پزشکی ورزشی استان کرمان
ارسال نظر