تردمیل

بسیاری از افراد به علت این که فرصت کافی برای رفتن به باشگاه های ورزشی ندارند تصمیم می گیرند که داخل منزل ورزش کنند و به همین علت به فکر تهیه یک ابزار ورزشی مناسب نظیر تردمیل یا دوچرخه ثابت می افتند؛ در چنین مواقعی است که توجه فرد به این معطوف می شود که کدامیک از این دو وسیله ورزشی مناسب تر است؟

واقعیت آن است که هر یک از این دو وسیله ورزشی مزایای خاص خود را دارند؛ به طور مثال تردمیل وسیله ورزشی مناسبی است که الگوی حرکتی روزانه انسان یا در واقع همان راه رفتن را تقلید می کند که این یک مزیت است.همچنین بسیاری از انواع تردمیل ها امکان نشان دادن ضربان قلب هنگام ورزش، میزان کالری مصرفی در طول مدت ورزش و مسافت طی شده را دارند و بدین طریق می توان شدت ورزش را تعیین کرد و بر اساس شدت تعیین شده در نسخه ورزشی، به ورزش پرداخت.

متخصصان پزشکی ورزشی معتقدند، افرادی که بیماری خاصی ندارند و از دردهای مزمن زانو رنج نمی برند می توانند از تردمیل برای داشتن یک فعالیت ورزشی هوازی مناسب در منزل استفاده کنند و درصورتی که به بیماری مزمنی نظیر بیماری قلبی، دیابت، پرفشاری خون یا ..... دچارند پیش از شروع ورزش حتما با یک متخصص پزشکی ورزشی مشورت کنند.برای افرادی که درد جلوی زانو دارند، استفاده از دوچرخه چه ثابت و چه متحرک توصیه نمی شود. البته این موضوع مطلق نیست و با تنظیم زین دوچرخه، به نحوی که زانو زیاد خم نشود، می توان از درد زانو جلوگیری کرد ولی به هر حال به این افراد توصیه می شود به جای دوچرخه سواری، پیاده روی یا شنا انجام دهند

دوچرخه ثابت

دوچرخه ثابت نیز همانند تردمیل مزایای زیادی برای ورزش در منزل دارد. به گفته متخصصان گرچه میزان حداکثر اکسیژن مصرفی که شاخص مناسبی از استقامت قلبی - عروقی است هنگام استفاده از دوچرخه ثابت به اندازه تردمیل افزایش نمی یابد، اما این وسیله ورزشی به علت نیاز به فضای کمتر و همچنین تولید صدای کمتر گزینه مناسبی برای بسیاری از افراد است.افزون بر این، توصیه می شود مبتلایان به آرتروز زانو و دردهای اسکلتی - عضلانی برای شروع یک برنامه ورزشی هوازی از این وسیله استفاده کنند.

استفاده از دوچرخه ثابت ، یکی از روش های رایج در ورزش های هوازی است که در مقایسه با راه پیمایی و تند راه رفتن، ویژگی خاصی ندارد و حتی به نسبت کمتری، ظرفیت هوازی را افزایش می دهد و به علت استفاده از عضله های چهار سر رانی، با خستگی زودتری همراه است.استفاده از این دوچرخه ها تنها به عنوان یک نوع ورزش هوازی به افراد توصیه نمی شود؛ بلکه باید همراه با پیاده روی تند یا دویدن آهسته باشد. به علاوه، افرادی که قصد دارند عضله های چهار سر ران و عضله های لگن و ساق شان را تقویت کنند می توانند از این نوع دوچرخه ها استفاده کنند.

در عین حال، استفاده از دوچرخه های دستی برای تقویت اندام فوقانی به خصوص عضلات شانه و قفسه سینه توصیه می شود. از طرفی این دوچرخه ها مجهز به سیستم تنظیم مقاومت هستند که می توان با افزایش مقاومت، ورزش های هوازی را شدت داد و به تبع آن، قدرت عضلانی خود را بالا برد.البته بسته به شدت برنامه ورزشی، زمان و دور چرخ مقاومت تعیین می شود. بنابراین برنامه ورزشی در افراد مسنی که قصد دارند از این دوچرخه ها استفاده کنند، بهتر است در ابتدا به مدت نیم ساعت دوچرخه سواری و زمان بین 2 یا 3 ست 10 تا 15 دقیقه ای تقسیم شود.

دوچرخـه ثابـت بـهتـر اسـت یا متـحرک ؟

در اکثر موارد استفاده از دوچرخه ثابت بیشتر توصیه می شود به خصوص افرادی که وزن بالایی دارند، مبتلایان به پوکی استخوان یا کسانی که دچار مشکلات بینایی یا تعادلی هستند بهتر است از دوچرخه ثابت استفاده کنند. اکثر این افراد نمی توانند از دوچرخه متحرک استفاده کنند زیرا به دلیل مشکلاتی که دارند، ممکن است تعادل خود را از دست بدهند و دچار شکستگی و صدمه های جسمانی شوند. در حالی که دوچرخه ثابت از ثبات بیشتری برخوردار است، تعادل آن ها را حفظ می کند و می توانند از فواید این ورزش بهره ببرند.

برای افرادی که درد جلوی زانو دارند، استفاده از دوچرخه چه ثابت و چه متحرک توصیه نمی شود. البته این موضوع مطلق نیست و با تنظیم زین دوچرخه، به نحوی که زانو زیاد خم نشود، می توان از درد زانو جلوگیری کرد ولی به هر حال به این افراد توصیه می شود به جای دوچرخه سواری، پیاده روی یا شنا انجام دهند. برای استفاده از دوچرخه متحرک فرد باید از لحاظ بینایی، حسی و تعادلی کاملا سالم باشد.

دوچرخه ثابت برای چه افرادی مناسب است ؟

استفاده از این دوچرخه ها به همه افراد به خصوص افرادی که مشکل تعادل دارند یا مبتلا به صرع هستند یا اختلال بینایی یا مشکلات ارتوپدی پا دارند، توصیه می شود. به دلیل این که افراد تعادل بیشتری روی آن ها دارند و با خطر کمتری مواجه هستند.در ضمن این ورزش برای افرادی که دچار پوکی استخوان هستند، به دلیل این که حین دویدن یا راه رفتن امکان شکستگی در این افراد بسیار است، توصیه می شود؛ به شرط این که زیاد روی فرمان دوچرخه خم نشوند و تنه شان حالت ایستاده و صاف داشته باشد.

افراد دیابتی که دچار زخم پا هستند و راه رفتن طولانی باعث زخم شدن پاهای شان می شود نیز بهتر است از این دوچرخه ها استفاده کنند.استفاده از این دوچرخه ها برای افرادی که اخیرا روی زانوی خود عمل جراحی انجام داده اند یا خانم های جوانی که مشکل زانو دارند و بیشترین ناراحتی، درگیری مفصل کشکک و استخوان ران شان است، توصیه نمی شود . در صورتی که این افراد زاویه پا را با رکاب تنظیم کنند می توانند از این دستگاه استفاده کنند در غیر این صورت بیش از حد خم شدن زانوها باعث تشدید درد می شود.

در ضمن هنگام استفاده از این دستگاه بهتر است که دوچرخه متناسب با شرایط فرد تنظیم شود یعنی فاصله زین با زمین و زین تا رکاب ها و زین با فرمان متناسب باشد.سایز دوچرخه نیز باید مناسب باشد و مهم تر از همه این که دوچرخه های موجود در سالن های بدن سازی دارای تنظیم مقاومت هستند و افراد تازه کار باید حداقل در یکی دو هفته اول از تنظیم مقاومت خودداری کنند.

برای استفادهاز دوچرخه ثابت این نکات را رعایت کنید :

- شورت ورزشی بالشتک دار و کفش مناسب بپوشید.

- دستورات آموزشی مربوط به تنظیمات دوچرخه و برنامه ریزی آن را بخوانید.

- زین دوچرخه را طوری تنظیم کنید که هنگام نشستن بر روی آن ساق پای تان هنگامی که پدال در پایین ترین نقطه خود است، اندکی خم شده باشد.

- پا زدن را به آهستگی بدون مقاومت یا با دنده پایین شروع کنید.

- به تدریج دنده و مقاومت را بالا ببرید.

- می توانید حالت بالا رفتن از تپه را با بالا بردن مقاومت و "ایستادن" هنگام پا زدن شبیه سازی کنید. به طور مشابهی با برداشت مقاومت و پایین آوردن دنده حالت

سرازیرشدن از شیب را بازسازی کنید.

- برای این که عضلات هامسترینگ (عضلات پشت ران) و عضلات گلوتئال (عضلات باسن) را بیشتر تمرین دهید، می توانید از پدال های بدون تسمه گیرنده استفاده کنید.

- همیشه پس از ورزش با دوچرخه ثابت خودتان را سرد کنید و تمرین های کششی انجام دهید.

در پایان ذکر این نکته مهم است که برای شروع یک برنامه ورزشی و تداوم آن حتی در داخل منزل تهیه وسایل ورزشی متعدد و گران قیمت الزامی نیست؛ بلکه با پیروی از یک برنامه ورزشی علمی، همه جانبه و متناسب با شرایط جسمانی فرد، بدون صرف هزینه می توان به آثار مفید بی شمار ورزش دست یافت.

دکتر احمد باقری مقدم/ هیات پزشکی ورزشی اصفهان