سندروم تخمدان پلی کیستیک(Polycystic Ovary syndrome-PCOS) از جمله بیماری های شایع غدد درون ریز می باشد که ۵ تا ۱۰ درصد از زنان را در سن باروری درگیر می کند.  این بیماری که یک اختلال تخمدانی است، منجر به بی نظمی در محور آدرنال هیپوفیزهیپوتالاموس می شود  . اختلال در عملکرد تخمدان  در PCOS موجب ناهنجاری در رشد و تکامل فولیکول ها(کیسه ی تخمک)، قاعدگی نامنظم ، تغییر در تولید استروئیدها از غده آدرنال و افزایش آندروژن(اختلالات هورمونی) و هیرسوتیسم(رشد  غیر طبیعی موهای زائد در زنان)  می شود. بیماری PCOS با عدم تخمک گذاری مزمن موجب سندروم متابولیک که در واقع مجموعه ای از شرایط است (افزایش فشار ، قند خون، کلسترول و تریگلیسرید و افزایش چربی در اطراف کمر و سطوح غیر طبیعی) که خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع۲ را افزایش می دهد. سندروم تخمدان پلی کیستیک به طور تقریبی علت ۷۵ درصد ناباروری ناشی از عدم تخمک گذاری می باشد. مطالعات پیشنهاد می کنند که مهم ترین راه پیش گیری و درمان اختلالات باروری این افراد کنترل دیابت و وزن آنها میباشد.

در حال حاضر تعیین سطح سرمی هورمن آنتی مولرین AMH به عنوان یک مارکر معتبر از عملکرد تخمدان در بررسی ناباروری زنانه پیشنهاد می شود و احتمالا امکان درمان هدفمند ناباروری را پیش بینی می کند.  میزان این هورمون در زنان دارای بیماری PCOS دو تا سه برابر زنان با تخمدان سالم است. در طول دهه های گذشته روش های درمانی متعددی برای عدم تخمک گذاری در بیماران مبتلا به PCOS پیشنهاد شده است.  امروزه مطالعات متعدد تاثیر درمان های غیر دارویی را از طریق تغییر یا اصلاح سبک زندگی بر پیشرفت عملکرد تولید مثلی و کاهش عوامل خطرزای قلبی متابولیکی نشان داده اند. بنابراین محدودیت در رژیم غذایی و فعالیت بدنی به عنوان یک اولویت برای  این بیماران از سوی متخصصین زنان توصیه می شود.

یکی از روش های حرکت درمانی که اخیرا مورد توجه متخصصین علوم ورزشی قرار گرفته است و به طور چشم گیر رو به فراگیر شدن است، ورزش پیلاتس می باشد. این ورزش شامل مجموعه ای از تمرینات تخصصی وترکیبی از دو عنصر جسم و ذهن است.  هدف اصلی این تمرینات افزایش قدرت عضلانی، انعطاف پذیری، تعادل و بهبود ترکیب  بدنی است.  در واقع، ورزش پیلاتس یک روش مفید برای تمرین آگاهی ذهن-بدن و کنترل حرکات می باشد. مطالعات صورت گرفته در سالهای اخیر نشان می دهد که تمرینات پیلاتس نقش مهمی در بهبود آمادگی جسمانی ، اختلالات متابولیکی و افسردگی دارد. این مزایا در حالی به دست می آید که ، تمرینات پیلاتس یک روش کم هزینه، سالم، ایمن و بدون اثرات جانبی است و یادگیری آن آسان می باشد و حتی توسط بیماران، افراد مسن و ناتوان نیز قابل اجرا است. . شواهد موجود در مورد تأثیر فعالیت بدنی در پیشگیری و درمان سندروم متابولیک نشان می دهد که برنامه های ورزشی یک راهکار غیر دارویی مؤثر در کاهش عوامل خطرزای قلبی -متابولیکی می باشد. به هرحال، انجام این گونه فعالیت ها برای افراد کم تحرک، چاق و دارای سندروم متابولیک مشکل است و حتی گاهی غیرممکن می باشد . اما برنامه های جسمی-ذهنی مثل تمرینات پیلاتس و یوگا ،  ساده، اقتصادی و یادگیری آنها راحت است و به ابزارهای ورزشی خاصی نیاز ندارد و حتی برای کسانی که دارای مشکلات حرکتی هستند نیز قابل اجرا می باشد. از سویی تمرینات پیلاتس باعث کاهش سریع هورمون آنتی مولرینAMH و افزایش احتمال باروری میشود.

تمرینات پیلاتس  با بهبودی در مقاومت به انسولین(نشانه وجود دیابت نوع ۲) و هیپرآندروژنیسم(افزایش هورمون آندروژن که نشانه اولیه کم کاری تخمدان است) و با کاهش تحریک رشد فولیکول ها و در نتیجه کاهش تعداد آنها، هورمون آنتی مولرین را کاهش می دهد و ازسوی دیگر باکاهش وزن و بهبود علائم متابولیکی به افزایش  ظرفیت باروری زنان مبتلا به  بیماری PCOSکمک می نماید..  یک نکته جالب توجه این است که کاهش مشاهده شده در هورمون AMH  با تمرینات پیلاتس پس از مدت زمان کوتاهی  اتفاق می افتد(۸ هفته  با تواتر سه جلسه در هفته  و با شدت متوسط)  و در واقع پیشنهاد می نماید که احتمالا تمرینات جسمی-ذهنی نسبت به تمرینات جسمی صرف در دامنه زمانی کوتاه تری اثرات مفید خود را اعمال می کند.

پرستو معظمی/ نایب رئیس بانوان هیات پزشکی ورزشی استان مرکزی